Historische uitspraak: gebouwen bezetten valt onder demonstratierecht, demonstranten ontslagen van rechtsvervolging

In een historische uitspraak heeft de Hoge Raad vandaag, op dinsdag 12 november 2024, geoordeeld dat acht demonstranten moeten worden ontslagen van alle rechtsvervolging. Zij werden aangeklaagd voor lokaalvredebreuk vanwege een vreedzame bezetting van de lobby van het hoofdkantoor van ABP in Heerlen op 17 juni 2021. Daarbij eisten ze dat ABP zou stoppen met beleggen in fossiele brandstoffen. “Wat wij doen is nodig en verdient geen strafvervolging”. 

Advocaat Willem Jebbink: “Dit is — na ontslagen van alle rechtsvervolging door rechtbanken en gerechtshoven in andere zaken — de nekslag voor vervolgingen van vreedzame sit-ins. Ik voorspel dat het OM zijn vervolgingsbeleid hierop zal aanpassen en niet, of slechts onder zeer bijzondere omstandigheden nog vreedzame bezetters van gebouwen voor de rechter sleept.”

Vreedzame bezetting
Op 17 juni 2021, destijds de warmste 17 juni ooit gemeten, deden demonstranten van Extinction Rebellion mee aan een vreedzame sit-in van de lobby van het ABP hoofdkantoor in Heerlen. Als ambtenaren, die verplicht pensioen moeten inleggen bij ABP, eisten ze dat het pensioenfonds per direct zou stoppen met beleggen in fossiele brandstoffen. De demonstranten werden gearresteerd en kregen van de politierechter in Maastricht op 16 december 2021 een voorwaardelijke geldboete opgelegd van 225 euro per persoon. Daartegen ging de groep in hoger beroep.

In hoger beroep oordeelde het hof al dat er wel sprake was van huisvredebreuk, maar dat geen straf opgelegd hoefden te worden. Daarna gingen de acht in cassatie omdat ze ontslag van rechtsvervolging wilden en dat heeft de Hoge Raad nu uitgesproken.

Woordvoerder Lucas Winnips: “Terecht dat deze acht demonstranten zijn vrijgesproken van alle rechtsvervolging. Vreedzame bezettingen van gebouwen vallen onder het demonstratierecht en hoeven dus nooit vervolgd te worden. Dat de Hoge Raad dit nu heeft erkend, maakt de weg vrij voor nieuwe protesten. De klimaat- en ecologische crisis verergeren met de dag. Wij roepen iedereen op zich bij ons aan te sluiten en van overheden en grote vervuilers te eisen dat ze gaan doen wat nodig is om ons te beschermen tegen de klimaatcatastrofe.”

Vreedzame burgerlijke ongehoorzaamheid is een effectief middel
In oktober 2021 kondigde ABP aan de eis om uit de fossiele beleggingen te stappen, in te willigen. “De urgentie is nog veel groter dan we al dachten,” zei Harmen van Wijnen, voorzitter van het uitvoerend bestuur van ABP daarover destijds in zijn blog. Die urgentie is sindsdien alleen maar groter geworden. De zomer van 2024 was wereldwijd de heetste ooit gemeten.[1] Klimaatrampen volgen elkaar in snel tempo op. Eind oktober werd Valencia getroffen door verschrikkelijke overstromingen door extreem weer. Meer dan tweehonderd mensen kwamen om en nog steeds zijn er tientallen vermisten.

Dit was bij lange na niet de eerste ramp dit jaar. Vele duizenden mensen in Europa werden in september en oktober getroffen door ernstige overstromingen door extreme regenval en in augustus 2024 zijn meer dan 5 miljoen mensen in India en Bangladesh getroffen door overstromingen, ook door hevige regen.[2] Orkaan Helene zorgde voor een ravage in de Verenigde Staten[3] en tyfoon Yagi raasde over China, de Filipijnen en Vietnam.[4]

Vreedzame burgerlijke ongehoorzaamheid is in de geschiedenis een effectief middel gebleken om noodzakelijke maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen. Woordvoerder Winnips: “Keer op keer laten bewegingen van bezorgde of boze burgers zien dat burgerlijke ongehoorzaamheid werkt om grote noodzakelijke veranderingen door te voeren en keer op keer reageren overheden daarop met repressie en geweld. Extinction Rebellion blijft doorgaan met actievoeren. Niet alleen is de klimaat- en ecologische crisis zo ernstig dat er geen andere keus is, de beweging staat ook in haar volste recht.” 

Bronnen
[1]https://climate.copernicus.eu/copernicus-summer-2024-hottest-record-globally-and-europe
[2] https://www.rtl.nl/nieuws/buitenland/artikel/5467565/overstromingen-bangladesh-moessonregens-5-miljoen-mensen
[3] https://edition.cnn.com/2024/10/02/climate/asheville-flooding-history-helene/index.html
[4] https://www.thenewhumanitarian.org/news/2024/09/09/asias-strongest-storm-2024-leaves-100-dead