Extinction Rebellion: NOS neemt verantwoordelijkheid niet, eerlijk nieuws noodzakelijk

Op zaterdag 31 mei vanaf 12.00 uur bezetten honderden rebellen van Extinction Rebellion het Hilversumse mediapark voor het NOS-kantoor. Zij eisen dat de NOS zijn verantwoordelijkheid neemt door eerlijk verslag te doen, zonder misleidende frames, nepneutraliteit en valse balans. De actie is het begin van de campagne NOS, Wees Eerlijk. Deze campagne is gericht tegen de hoofdredactie van de NOS, niet tegen individuele journalisten.

Woordvoerder Martijn Dekker: “Op zaterdag 31 mei bezetten wij het mediapark voor het NOS-kantoor, bij persvrijheid hoort verantwoordelijkheid. Of het nu gaat over de klimaat- en ecologische crisis of de genocide die Israël pleegt in Gaza, NOS-berichtgeving geeft vaak een oneerlijk beeld. De NOS zet misleidende frames in, toont zich nepneutraal met verhullend taalgebruik en verschuilt zich achter ‘balans’ in situaties waarin er duidelijk sprake is van daders en slachtoffers. Van onrecht. Nederland verdient eerlijk nieuws, inclusief een wekelijks klimaatjournaal waarin klimaatrechtvaardigheid centraal staat. NOS, Wees Eerlijk!”

Wekelijks klimaatjournaal
Al in 2019 gaf The Guardian met zijn Climate Pledge een voorbeeld van hoe het streven naar eerlijk nieuws eruit kan zien.[1] Helaas zegt de NOS in zijn statuut te streven naar “feitelijke berichtgeving zonder commentaar en/of oordeelsvorming met uitzondering van de programma’s waarin dat in het format is vastgelegd.”[2] De omroep kiest ervoor de context waarin bijvoorbeeld extreem weer optreedt, de betekenis en oorzaken ervan, te verdoezelen, met alle gevolgen van dien.

Daarom eist Extinction Rebellion een wekelijks NOS-klimaatjournaal, waarin klimaatwetenschap wordt toegelicht en er aandacht is voor de oorzaken en gevolgen van de klimaat- en ecologische crisis. Vooral mensen in het Mondiale Zuiden moeten aan het woord komen. Zij bevinden zich in de frontlinie van de strijd tegen vernietiging, terwijl ze er niet of nauwelijks aan hebben bijgedragen. Inheemse groepen beschermen 80% van de overgebleven biodiversiteit terwijl zij maar 5% van de wereldbevolking uitmaken.[3]

Misleidende frames, angst voor ‘klimaatalarmisme’
Een verkennend onderzoek van Solid Sustainability Research laat zien dat de NOS in de periode van 1 oktober 2022 tot 30 september 2024 de term ‘klimaatverandering’ in maar 22% van de artikelen over extreem weer noemde.[4] Van deze artikelen werd klimaatverandering in maar 11% van de gevallen in de kop genoemd. Dat er geen een-op-een relatie is tussen het weer en het klimaat is geen excuus. De NOS moet context verschaffen door steeds opnieuw aan te geven dat de klimaatcrisis de meest waarschijnlijke oorzaak van extreem weer is.

Sinds het onderzoek is er weinig veranderd. Bij een analyse van de laatste 10.000 NOS-artikelen bleek dat er meer aandacht gaat naar Max Verstappen (1,8% van de NOS-artikelen) dan naar de klimaat- en ecologische crisis (1,4%). Als het om voetbal gaat (10,2% van de NOS-artikelen!) is het verschil nog veel groter.[5] ​​​​​​​Op 17 mei kopt de NOS dat er een ‘zorgwekkende toename van CO2’ is ‘vooral doordat de natuur minder lijkt op te nemen’. Een kop waarin gesuggereerd wordt dat de recente CO2-toename in het atmosfeer niet veroorzaakt wordt door mensen, maar door de natuur zelf.[6] Op 21 mei stelt de NOS dat er vorig jaar tropisch regenwoud ter grootte van Ierland ‘verloren ging’. Een formulering die geen recht doet aan wat er aan de hand is: het regenwoud is vernietigd om land vrij te maken voor soja- en veeteelt.[7]

Gaza: misleidende frames, nepneutraliteit en valse balans
Waar het probleem bij NOS-verslaggeving over de klimaat- en ecologische vaak terug te voeren is op misleidende frames, is er bij verslaggeving over de genocide in Gaza ook sprake van nepneutraliteit en valse balans. In een artikel van 16 mei, bijvoorbeeld, kopt de NOS dat het laatste ziekenhuis voor hart- en kankerpatiënten in Gaza ‘onbruikbaar is geworden’. Alsof dit toevallig is gebeurd.[8]

De NOS weigert de genocide die Israël in Gaza pleegt te benoemen, ook nu genocide-experts het er, volgens NRC, over eens zijn dat er sprake is van genocide.[9] Het Internationaal Strafhof acht genocide “plausibel” en het Internationaal Gerechtshof heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd voor de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. VN-rapporteur Francesca Albanese sprak van genocide, net als Human Rights Watch en Amnesty International, die laatste organisatie stelde op 5 december 2024 vast dat Israël genocide pleegt in Gaza.[10]

NOS-jaarverslag: besteding van belastinggeld
De NOS wordt betaald met publiek geld. In ruil daarvoor moet de NOS ervoor zorgen dat iedereen op de hoogte is van wat er aan de hand is en met welke gevaren de mensheid te maken heeft. Sinds de aankondiging van de bezetting heeft de NOS meerdere artikelen kort achter elkaar gepubliceerd in zijn klimaat­dossier, na vier maanden zonder.[11] Dit laat zien dat de NOS zelf ook beseft dat zijn verslag­geving beter moet, al zal de omroep dat misschien nog niet publiekelijk willen toegeven.

Gezien het belang van de publieke taak van de NOS — er hangen levens vanaf — ligt voor de hand dat dit terug te zien is in de besteding van publiek geld. Helaas worden kostbare tijd en middelen besteed aan sporten als voetbal en wielrennen. In 2023, een ‘goedkoop’ jaar vanwege het ontbreken van ‘superevenementen’, ging er vrijwel even veel geld naar sport (81 miljoen euro) als naar journalistiek (87 miljoen euro). In 2022 ging er aanzienlijk meer geld naar sport dan naar journalistiek: 125 miljoen euro versus 81 miljoen euro.[12] De NOS zou dit geld moeten inzetten om nieuws en achtergronden te verbeteren en gemarginaliseerde stemmen en groepen in beeld te brengen.

Bronnen
[1] https://www.theguardian.com/environment/2019/oct/16/guardian-language-changes-climate-environment
[2] https://over.nos.nl/wp-content/uploads/2021/02/Programmastatuut-NOS.pdf
[3] https://www.cbd.int/kb/record/newsHeadlines/135368?FreeText=protected%20areas
[4] https://www.linkedin.com/pulse/hoe-vaak-benoemt-nos-de-bijdrage-van-klimaatverandering-0b5me/
[5] https://www.bnnvara.nl/joop/artikelen/bij-de-nos-is-klimaat-bijzaak
[6] https://nos.nl/artikel/2567613-zorgwekkende-toename-co2-vooral-doordat-natuur-minder-lijkt-op-te-nemen
[7] https://nos.nl/artikel/2568129-vorig-jaar-ging-tropisch-regenwoud-ter-grootte-van-ierland-verloren
[8] https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2567512-laatste-ziekenhuis-voor-hart-en-kankerpatienten-in-gaza-onbruikbaar-geworden
[9] https://www.nrc.nl/nieuws/2025/05/14/zeven-gerenommeerde-wetenschappers-vrijwel-eensgezind-israel-pleegt-in-gaza-genocide-a4893293
[10] https://www.amnesty.org/en/latest/news/2024/12/amnesty-international-concludes-israel-is-committing-genocide-against-palestinians-in-gaza/
[11] https://nos.nl/collectie/13871-het-klimaat-verandert
[12] https://over.nos.nl/wp-content/uploads/2024/04/1.-NOS-Jaarverslag-2023-ter-publicatie.pdf