Extinction Rebellion houdt de overheid een spiegel voor

Extinction Rebellion heeft op 1 april in 29 gemeenten demonstraties aangemeld gericht tegen fast-fashionwinkels. Bij deze demonstraties op zaterdag 12 april zal in kleine onschadelijke hoeveelheden boterzuur gebruikt worden, wat bekend staat om de enorme stank die het veroorzaakt. Vandaag is bekendgemaakt dat deze actie in maar één van de 29 gemeenten daadwerkelijk zal gaan plaatsvinden.

“Dit is een 1 april-grap”
De aanmeldbrief die Extinction Rebellion (XR) verstuurde, spreekt van “nul tot honderd zichtbare en onzichtbare burgers,” die “kleine, onschadelijke hoeveelheden geurdruppels op basis van boterzuur” zullen verspreiden. Maar wie de hele brief leest, en een beetje van puzzelen houdt, komt erachter hoe de vork werkelijk in de steel steekt: de eerste letters van elke zin achter elkaar gezet, onthullen: “DIT IS EEN EENAPRILGRAP” [1] De grap zou eigenlijk pas op de actiedag zelf uitkomen. Met het AD was onder embargo het hele plan al gedeeld. Op 10 april kreeg Ode aux Rats een telefoontje van de vertrouwde journalist dat het AD besloten had dat embargo te breken. In reactie daarop brengt Extinction Rebellion nu het verhaal ook maar twee dagen eerder naar buiten.

Aanmeldplicht
XR houdt met deze grap, een demonstratie op zich, de Nederlandse overheden een spiegel voor: er wordt van alles beloofd, maar er wordt nauwelijks iets nagekomen. Verkiezingsbeloften van de regerende partijen werden de eerste dag na de verkiezingen al gebroken; boeren worden decennialang gestimuleerd om te groeien, nu blijkt ineens dat ze hadden moeten krimpen; de Grondwet belooft elke burger gelijke behandeling in gelijke gevallen, maar toch komen racisme, seksisme en queerfobie bij overheidsinstanties nog steeds voor.
Op het gebied van klimaatrechtvaardigheid is het bekendste voorbeeld de fossiele subsidies: in 2009 werd beloofd om in 2020 met iedere subsidie die schadelijk is voor het klimaat te stoppen. Momenteel smijt de overheid per jaar nog steeds ruim € 40 miljard aan belastinggeld over de balk, geld wat in de zakken van bedrijven als Shell, Dow, Yara Sluiskil, ExxonMobil, BP, DSM, LyondellBasell, RWE, Tata Steel en URW terechtkomt.
Ook de invoering van bijvoorbeeld de Antiwegkijkwet [2] verloopt niet bepaald hoopgevend. Als die wet naar de letter uitgevoerd zou worden in Nederland, zouden H&M, Zara, Primark, Mango en iedere andere fastfashionwinkel meteen de deuren moeten sluiten. Maar de overheid blijkt erg slecht in het handhaven van haar eigen goed bedoelde beloften. De eerste eis van Extinction Rebellion aan de Nederlandse overheid is: “Wees eerlijk!”

Aanmeldplicht
Elke gemeente in Nederland verplicht het aanmelden van een demonstratie. Maar niet elke gemeente in Nederland gaat hetzelfde om met die aanmeldingen, merkt de organisatie op 1 april. Woordvoerder Olax laat weten: “In sommige gemeenten is het een kwestie van een mailtje sturen, maar bij een schrikbarend groot aantal gemeenten kan je alleen maar aanmelden door met je DigiD in te loggen. Met zo’n hoge drempel mag je ook niet klagen dat demonstranten zich telkens weer spontaan [3] manifesteren, vind ik, persoonlijk.”
Een demonstratie mag niet worden verboden of beperkt alleen omdat deze niet is aangemeld. [4] Ode aux Rats laat de gemeenten waar ze niet komen opdagen dan ook weten: “…al heeft u geen spandoek of flyer gezien: dit was een demonstratie. Wellicht komt Ode aux Rats een andere keer nog langs. U heeft zich nu kunnen inlezen en voorbereiden, dus wij achten een aanmelding niet meer nodig. Maar we beloven niks!” [5]

Actie
De enige actie die wel door gaat, gaat om 12:00 uur van start in Rotterdam. Klimaatactivisten zullen in een aantal winkels enkele milliliters geurdruppels op basis van boterzuur op de grond druppelen. De stank die dit veroorzaakt, een ‘ode aan de ratten’, moet een symbolisch tegenwicht bieden aan de parfums waarmee kledingwinkels het onderbewustzijn van klanten proberen te manipuleren tot het doen van grotere aankopen. Buiten de winkels zijn er zichtbare, aanspreekbare rebellen van XR Fashion Action om het winkelend publiek en het personeel te informeren. Vanuit Christian Climate Action is een supportdemo aangekondigd. Of de actie nog doorgaat, na het lek bij het AD, is onzeker. De actiegroep overlegt daar nog over.

Reactie
Volgens Olax verschilt de reactie op de aanmeldingen van de demonstraties per gemeente: “In sommige gemeentes bleef het bij een aanbod om te faciliteren. In andere gemeentes werden hele zenuwachtige vragen gesteld, of beperkingen opgelegd. In Leidschendam-Voorburg werden persoonsgegevens van de aanmelder door de gemeente gedeeld met URW, de van belastingen vrijgestelde vastgoedinvesteerder die o.a. the Mall of the Netherlands beheert. URW spant nu een kort geding aan.” Saillant detail: Ode aux Rats heeft nooit aangekondigd naar the Mall of the Netherlands te gaan. VVD-Raadslid Van den Heuvel stelde er tóch schriftelijke vragen over [6]. “Waar de VVD of URW hun onwaarheden vandaan halen is mij een raadsel, maar ik wil me er niet druk om maken. De fastfashionindustrie is een giftige zondvloed,” reflecteert Olax, “Dit zijn maar een paar zure druppeltjes.”

Bronnen:
[1] https://xrb.link/T0Wcl3

[2] https://www.oxfamnovib.nl/blogs/dilemmas-en-oplossingen/europese-antiwegkijkwet-mijlpaal-of-niet-met-een-wet-is-niet-alles-opgelost
[3] https://demonstratierecht.nl/mag-je-spontaan-demonstreren
[4] https://demonstratierecht.nl/mag-een-demonstratie-worden-verboden-of-beperkt-omdat-deze-niet-is-aangemeld
[5] https://xrb.link/n9W1V0p
[6] https://storage.googleapis.com/caramel-binder-207612.appspot.com/uploaded/leidschendam-voorburg.vvd.nl/files/67f3f5c95a860/20250407-schriftelijke-vragen-fractie-vvd-inzake-aangekondigde-boterzuur-protest-in-the-mall.pdf