Twee activisten van Extinction Rebellion (XR) verspreiden ‘olie’ over de vloer van de Primark in Hoofddorp, om zo te verbeelden dat fast fashion een smerige, fossiele industrie is.

Op zaterdagmiddag 1 maart gieten de rebellen enkele tientallen liters ‘olie’ uit bij de ingang van de fastfashionwinkel. Klanten die naar binnen willen, moeten door een zwarte olie-achtige substantie stappen. Als ze dat doen, helpen ze mee de winkel smeriger te maken.

Nog smeriger
“Nog smeriger dan Primark kan eigenlijk niet,” meent Olax Outis, één van de rebellen : “Als het gaat om het verbruik van fossiele brandstoffen en de daarbij behorende CO2-uitstoot is deze fastfashiongigant één van de smerigste bedrijven op onze planeet.” Dit Ierse ABF-dochterbedrijf stoot jaarlijks miljoenen tonnen CO2 uit. Deels komt de uitstoot van transport van kleding en materialen uit voornamelijk Zuid-Oost-Azië, maar het grootste deel van de uitstoot ontstaat door het groeiende gebruik van polyester, een kunststof die van aardolie gemaakt wordt. Na de olie-, kolen- en gasindustrieën levert de mode-industrie zo de grootste bijdrage aan de klimaatcrisis: de industrie veroorzaakt tot wel 8% van de wereldwijde broeikasgasuitstoot. Dat is vergelijkbaar met de totale uitstoot van de Europese Unie, en het is meer dan alle vliegtuigen en schepen ter wereld uitstoten.

Geen schade aan winkel, goederen of publiek
De gebruikte ‘olie’ is een mix op basis van plantaardige ingrediënten, en makkelijk uitwasbaar. De rebellen willen met de actie dan ook expliciet niet de winkel, de goederen of het publiek beschadigen. Zo ligt er onder de olie een zeil om te voorkomen dat de smurrie de vloer intrekt. Bij de deuren zijn gele bordjes gezet met “Pas op! Glad!” De demonstranten houden zich daarmee aan hun plicht rekening te houden met de volksgezondheid. Ze delen flyers uit aan het publiek uitgedeeld waarin dit in acht talen wordt uitgelegd.

Zelfverdediging
De activisten claimen dat de vreedzame actie tegen de fastfashiongigant zelfverdediging is. “Primark versnelt ons uitsterven,” staat te lezen op de flyer. Die boodschap is niet alleen aan deze winkel of dit bedrijf gericht, zoals blijkt uit de eis in de flyer: “dat Primark en alle andere fast fashion-bedrijven onmiddellijk stoppen met het produceren van kleding, of overstappen op een duurzaam alternatief, zoals het verkopen van tweedehandskleding of het recyclen van 100% van de materialen voor nieuwe kleding.”

Economische schade
“Sleep mij maar voor het gerecht,” zegt Olax. “Ik schaam mij er niet voor als ik de wet overtreed, vandaag. Ik zou me schamen als ik het níét zou doen, als ik een bedrijf als Primark z’n gang zou laten gaan en me zonder slag of stoot zou overgeven. Já, met deze actie brengen we economische schade toe. Vandaag zal deze winkel hopelijk veel minder klanten hebben dan normaal. Dat is wat mij betreft de bedoeling. Ik wou dat ik meer kon doen, maar ik ben maar één mens.”

Victimblaming
De actie richt zich niet op het winkelend publiek. In de ogen van de actievoerders wordt de klimaatcrisis namelijk aangevoerd door bedrijven en overheden, niet door consumenten en burgers. Daarom ligt de verantwoordelijkheid voor de oplossing dus bij diezelfde bedrijven en overheden. Overproductie, de spil waarop de fastfashionindustrie draait, heeft ertoe geleid dat er nu genoeg kleren op de wereld zijn voor de komende zes generaties. En een steeds groter deel daarvan is van polyester gemaakt. “We horen wel eens zeggen: ‘Nou, dan koop je toch gewoon niet bij de Primark?’ Maar daarmee leg je volkomen onterecht de schuld bij de consument, die wordt bestookt met reclames om vooral kleding te kopen – gemiddeld zo’n 50 kledingstukken per jaar. De consument de schuld geven is victimblaming,” aldus Olax.
Door onverkochte kleding wekelijks weg te gooien om plaats te maken voor het nieuwste van het nieuwste, forceren Primark en andere fastfashionketens een afzetmarkt voor goedkope kleding van waardeloze kwaliteit. Dat goedkoop duurkoop is, lijkt voor Primarkklanten niet duidelijk.

Fast fashion bedreigt onze levens
De activisten zijn niet van plan weg te gaan. “We laten ons niet wegjagen. Dit is een rechtmatige demonstratie, ook al zijn we burgerlijk ongehoorzaam. Dit bedrijf bedreigt onze levens, en die van de mensen van wie wij houden. Als we bedrijven als Primark hun gang laten gaan, betekent dat het einde van het leven op aarde,” laat Olax weten. “Dat is waar wij tegen rebelleren.”