Rebellen winnen procedure tegen Staat bij Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM): gebiedsverbod in strijd met demonstratierecht

Op zaterdag 5 april blokkeren ​​​​​​​rebellen van Extinction Rebellion de A12 in Den Haag. Vanaf 12.00 uur ’s middags ketenen demonstranten zich op het asfalt vast om een einde te eisen aan de 39,7 tot 46,4 miljard euro fossiele subsidies.[1] Als de overheid haar beloftes was nagekomen waren fossiele subsidies al afgeschaft, dit duurt te lang. Ondertussen nemen de gevolgen van de klimaat- en ecologische crisis wereldwijd toe, met een groeiend aantal klimaatslachtoffers tot gevolg. De blokkade volgt op het nieuws dat vier rebellen bij hun procedure bij het EHRM tegen de Nederlandse Staat in het gelijk zijn gesteld: de gebiedsverboden waren in strijd met het demonstratierecht.

Woordvoerder Tessa Halm: “Terecht dat de Nederlandse Staat heeft moeten toegeven dat de gebiedsverboden in strijd zijn met het demonstratierecht. De verboden hadden nooit mogen worden opgelegd en wij zijn trots op de demonstranten die dit onrecht hebben aangevochten. Terwijl het kabinet gemaakte beloftes om fossiele subsidies af te bouwen negeert roept de fossiele basisindustrie om het terugdraaien van de paar subsidies die daadwerkelijk afgeschaft zijn onder Rutte IV, zoals de IKC (Indirecte Kostencompensatie).[2] Het is roekeloos hier überhaupt over na te denken. Het afgelopen jaar hebben er meer dan 150 ongeëvenaarde klimaatrampen plaatsgevonden. Dit betekent dat we meer redenen dan ooit hebben om de fossiele subsidies af te schaffen.”[3]

Nederlandse Staat erkent: demonstratierecht geschonden
Vijf van de demonstranten die in januari 2023 van hun bed werden gelicht op verdenking van opruiing kregen gebiedsverboden opgelegd waardoor zij maandenlang niet op de A12 konden demonstreren. Vier van hen dienden een klacht in bij het EHRM omdat hun demonstratierecht hierdoor werd geschonden. Gedurende die procedure heeft de Nederlandse Staat toe moeten geven dat het opleggen van die gebiedsverboden in schending was met Artikel 11 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Het EHRM heeft Nederland opgedragen deze uitkomst publiekelijk bekend te maken, ten bate van andere juridische experts. Daarnaast moet de staat een schadevergoeding betalen aan de vier demonstranten en alle advocaatskosten. ​​​​​​​

Terugdraaien afbouw onacceptabel
De door fossiele subsidies ondersteunde fossiele basisindustrie bestaat uit bedrijven die werken met olie, gas en steenkool. Ze maken hiervan materialen die andere bedrijven nodig hebben en doen dit op ouderwetse, zeer vervuilende manieren. Denk aan plastic, brandstof en staal. Deze vervuilende bedrijven gebruiken gezamenlijk 36 procent van de Nederlandse energie en erkennen nog steeds niet dat zij enorme schade aanrichten. Daarnaast zetten zij geen stappen om zich te hervormen.[4] Extinction Rebellion kwam begin maart tijdens Operatie Storm in actie tegen deze industrie.[5]

Onjuiste informatie over aanrijtijden
De burgemeester van Den Haag, Jan van Zanen, liet XR in een mail het volgende weten: “Dit geldt temeer nu tijdens de eerdere blokkadeactie op 11 januari 2025 de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio niet meer kon voldoen aan de aanrijtijden, in verband met de stremming van de verkeerscirculatie als gevolg van de demonstraties door Extinction Rebellion.”

De burgemeester trekt hier een feitelijk onjuiste conclusie. Regionale Ambulance Voorziening (RAV) Haaglanden verklaarde schriftelijk dat de hinder op 11 januari in context moet worden gezien: extreme gladheid veroorzaakte die dag al veel ongevallen en werkdruk. Volgens RAV vormt elke verkeershinder bij zulke omstandigheden risico’s voor aanrijtijden, terwijl eerdere XR-blokkades minder impact hadden door andere omstandigheden.[6].

“Wij laten áltijd hulpdiensten door, dat weet iedereen die ons kent,” stelt Puk van Noort. “Wij gaan zaterdag de A12 op, omdat klimaatrampen wereldwijd steeds vaker plaatsvinden terwijl noodzakelijke maatregelen uitblijven.” Wij staan zij aan zij met de mensen in het Mondiale Zuiden die zich aan de frontlinie van de strijd tegen de klimaat- en ecologische crisis bevinden.”

Klimaatrechtvaardigheid
De klimaat- en ecologische crisis wordt genegeerd. Nu al sterven jaarlijks duizenden mensen als gevolg van klimaatrampen en klimaatgerelateerde hongersnood. Ook moeten mensen voor hun leven vluchten. In 2023 berekende Unicef dat in zes jaar tijd 43,1 miljoen kinderen ontheemd raakten door weergerelateerde rampen.[7] Terwijl we wachten, gaan er mensen dood. Terwijl we wachten, stijgt de temperatuur tot gevaarlijke hoogtes. Terwijl we wachten, verdwijnen volledige ecosystemen.

Sinds juli 2022 heeft Extinction Rebellion de A12 meer dan veertig keer geblokkeerd om te eisen dat de overheid stopt met fossiele subsidies. Deze eis is redelijk en rechtvaardig en in lijn met de al in 2009 gemaakte belofte van de regering om ermee te stoppen. Directe actie is nodig voor een leefbare, rechtvaardige toekomst voor iedereen.

Bronnen
[1] https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-PBL-Publicatie-Afschaffing-fossiele-energiesubsidies-eerder-een-hersenkraker-dan-een-no-brainer.pdf
[2] https://www.nrc.nl/nieuws/2025/03/28/nederlandse-industrie-zet-vol-in-op-lagere-energiekosten-a4888098​​​​​​​
[3] https://experience.arcgis.com/experience/5cb119c71c6c4f8a89b837bf5cf353b8
[4] https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=2024D18877
[5] https://extinctionrebellion.nl/13-14-en-15-maart-grote-verstorende-acties-bij-bedrijven-die-fossiele-subsidies-ontvangen/
[6] https://112nederland.nl/2025/01/17/drie-ambulances-ondervonden-hinder-tijdens-demonstratie/
​​​​​​​[7] https://www.unicef.org/press-releases/weather-related-disasters-led-431-million-displacements-children-over-six-years