Rechter: inzet waterkanon ongeoorloofd tegen demonstranten die niet weg kunnen 

Elf demonstranten van Extinction Rebellion die op 11 januari 2025 op de A12 in Den Haag zijn natgespoten met een waterkanon hebben aangifte gedaan tegen de politie wegens mishandeling, dwang en schending van de geweldsinstructie. Omdat de elf al waren gearresteerd, diende het natspuiten geen enkel opsporingsbelang. De buitentemperatuur was die dag slechts 6 graden Celsius. 

Een van de natgespoten rebellen: “Ik kon niet weg en kreeg langdurig de volle laag van het waterkanon. Het water was ijskoud. Toen ik als laatste van de A12 werd verwijderd, kon ik niet meer lopen en moest ik op een brancard worden afgevoerd. Er was geen enkele medische hulp. De tocht naar huis duurde twee uur, fietsen kon ik niet meer. Ik was onderkoeld en kon niet meer helder denken. De week na de demonstratie was ik zo uitgeput dat ik drie dagen geen boodschappen heb kunnen doen. Mijn vertrouwen dat de overheid bezorgde burgers beschermt bij een demonstratie is weg. Het is absurd dat de driehoek mensen zo in gevaar brengt.”

Advocaat Willem Jebbink, die namens de elf de aangifte heeft gedaan: “Veel bediscussieerd is of überhaupt een waterkanon moet worden ingezet op vreedzame demonstranten. Volgens het OM en de gemeente is dat een middel om demonstranten van de A12 af te jagen. Maar hier is dit gebeurd tegen arrestanten die na arrestatie zouden worden meegenomen door de politie. Dan is sprake van bewuste en nodeloze mishandeling. Je kiepert als politie ook niet een emmer water over een winkeldief die in de boeien is geslagen. Het internationale recht schrijft voor dat tegen vreedzame demonstranten geen geweld moet worden toegepast, en als dat toch nodig is, het meest minimale. Iemand nat maken is volgens de rechtspraak een vorm van mishandeling. Ook is volgens ons sprake van dwang en schending van de geweldsinstructie.”

Inzet waterkanon buitensporig en doelloos
Op 11 januari blokkeerden de elf rebellen, samen met tientallen anderen, de A12 in de tunnelbak tussen het tijdelijke gebouw van de Tweede Kamer en het Ministerie van Economische Zaken, met de eis de fossiele subsidies direct te beëindigen. De rebellen werden door de politie gevorderd te vertrekken, wat zij niet deden omdat hun eis niet was ingewilligd. Daarop werden zij aangehouden. Vervolgens besloot de politie alsnog het waterkanon in te zetten tegen deze vreedzame demonstranten. 

Extinction Rebellion heeft bewijs dat demonstranten de tunnelbak op 11 januari niet mochten verlaten toen het waterkanon werd ingezet. Sommigen werden zelfs teruggeduwd door agenten toen ze probeerden weg te komen. Ondanks het gevaar van onderkoeling moesten zij de buitensporige en doelloze inzet van het waterkanon ondergaan. Vele tientallen werden drijfnat. Elf van hen doen nu aangifte.

Rechter overduidelijk: doelloze inzet waterkanon mag niet
In een uitspraak van 13 oktober 2023 in het kort geding over de inzet van waterkanonnen dat Extinction Rebellion had aangespannen tegen de Nederlandse staat en de gemeente Den Haag was de kortgedingrechter glashelder: “Vanzelfsprekend mag een waterwerper, bij vreedzame demonstraties als deze, niet worden ingezet als het doel van de inzet (het doen verlaten van de locatie door de demonstranten) niet kan worden bereikt.”[1] 

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) is zeer kritisch over de inzet van geweld tegen vreedzame demonstranten. Als deze inzet niet strikt noodzakelijk is, is deze in strijd met artikel 3 dat foltering, onmenselijke of vernederende behandelingen en onmenselijke of vernederende bestraffingen verbiedt. In het geval van de inzet van een waterkanon tegen vreedzame demonstranten die al aangehouden zijn en niet meer mogen vertrekken, is van noodzakelijkheid geen sprake.

Dat op 11 januari slechts enkele mensen onderkoeld zijn geraakt in plaats van tientallen, is louter te danken aan de goede voorbereiding van de demonstranten zelf. Bij het ADO-stadion was het Rode Kruis aanwezig, maar veel demonstranten hebben hen niet gezien. De politie deelde geen warmtedekens uit en verwees doorweekte demonstranten niet naar het Rode Kruis. Van de nazorg waar burgemeester Van Zanen in de raadsvergadering over sprak, was dus amper sprake[2]. Dat is extra kwalijk omdat één van de gevaren van onderkoeling is dat het slachtoffer zich er niet meer goed bewust van is hoe koud hij het heeft en dat hij hulp nodig heeft.

Afschaffen fossiele subsidies cruciaal voor behalen klimaatdoelen
De Verenigde Naties (VN) stellen dat fossiele subsidies een groot obstakel vormen voor het behalen van mondiale klimaatdoelen.[3] Dit omdat regeringen met fossiele subsidies investeren in vervuiling en hernieuwbare energie ontmoedigen. Mede hierdoor zijn Nederland en andere landen die fossiele subsidies verstrekken verantwoordelijk voor de huidige klimaat- en ecologische crisis. Iedere dag dat de regering de fossiele subsidies in stand houdt, kost wereldwijd mensenlevens — vooral in het Mondiale Zuiden. Dieren sterven uit en volledige ecosystemen worden vernietigd.

Sinds de belofte van alle EU-lidstaten om in 2025 een ​​einde te maken aan fossiele subsidies zijn er geen concrete stappen gezet om deze daadwerkelijk af te schaffen. De ministers van Klimaat, Energie en Milieu van de G7 herhaalden de toezegging om fossiele subsidies af ​​te schaffen in een communiqué in 2024, voorafgaand aan de G7-top van juni 2024. Maar die toezegging bestond uit loze woorden. Aan de jaarlijks 39,7 – 46,4 miljard euro waarmee Nederland de fossiele industrie subsidieert, is niets veranderd. Net zoals er wereldwijd geen sprake is van afschaffing van fossiele subsidies. Sterker nog: in 2022 ging het om een bedrag van 1500 miljard euro.[4]

Bronnen
[1] https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:RBDHA:2023:15385
[2] https://www.omroepwest.nl/nieuws/4926136/gemeenteraad-praat-over-waterkanon-bij-a12-blokkade-van-hardere-straal-tot-twijfel-over-inzet
[3] https://featured.undp.org/breaking-up-with-fossil-fuels/
[4] https://www.rtl.nl/nieuws/rtl-z/artikel/5420285/fossiele-subsidies-duurzame-energie#:~:text=Nog%20nooit%20hebben%20overheden%20wereldwijd,uit%20een%20vandaag%20verschenen%20rapport.