OM Den Haag criminaliseert vreedzame demonstranten met “veelplegers”-rechtszaak: zitting woensdag 17 september

“Veelplegers”-rechtszaak is een juridische proefballon met een “chilling effect” op het demonstratierecht in Nederland

Op woensdag 17 september staan zes willekeurig gekozen demonstranten van Extinction Rebellion terecht in de zogenoemde “veelplegers”-rechtszaak. Deze vindt plaats in Den Haag (Prins Clauslaan 60), begint om 9.00 uur en duurt de hele dag. Vijf van de zes staan terecht voor burgerlijk ongehoorzame acties die onder het demonstratierecht vallen, zoals het achterlaten van een boodschap op de ramen van bijvoorbeeld een ministerie, het bezetten van wegen of gebouwen om eisen kracht bij te zetten en het gebruik van lock-ons om te zorgen dat een demonstratie langer duurt. De zesde voor mishandeling tijdens een demonstratie. Extinction Rebellion staat pal achter alle zes demonstranten. Er is geen sprake geweest van geweld.

Advocaat Willem Jebbink: “Het is de vraag of de rechtbank tot veroordelingen komt. Wij zullen betogen dat het demonstratierecht zwaarder weegt en bestraffing niet proportioneel is.”

Demonstrant Martijn Dekker: “De overheid houdt grootvervuilers en klimaatcriminelen de hand boven het hoofd, en gaat aanstaande Prinsjesdag zelfs de CO2-heffing voor de industrie buiten werking stellen. Bezorgde mensen die de ontwrichtende klimaatcrisis serieus nemen en met krijt een noodkreet op een muur schrijven of vreedzaam een weg blokkeren, worden vervolgd. Het is absurd en gevaarlijk.”

Juridische proefballon en het chilling effect
Dat het OM Den Haag willekeurige demonstranten brandmerkt als “veelplegers” is een gevaarlijke ontwikkeling. Het gaat hier om een juridische proefballon bedoeld om te onderzoeken wat de strafbaarheid is van feiten gepleegd tijdens demonstraties. Het gaat hier om burgerlijk ongehoorzame feiten, zoals graffiti/bekladding, het gebruik van lock-ons, het belemmeren van verkeer en lokaalvredebreuk. En in één geval om mishandeling, terwijl daar geen sprake van is geweest. Door demonstranten voor meerdere feiten tegelijk te vervolgen stuurt het OM aan op straffen die verder gaan dan enkel een boete. Een dergelijke aanpak zorgt voor en “chilling effect”: demonstranten worden ontmoedigd om van hun demonstratierecht gebruik te maken.

Demonstratierecht in Nederland: toenemende repressie
Dat het demonstratierecht in Nederland onder druk staat, leidt geen twijfel. Demonstranten ondervinden dit vrijwel dagelijks op straat. Denk aan onterecht opgerichte restricties voor demonstraties en toenemend politiegeweld. Daarnaast blijkt het uit een serie rapporten, waaronder Demonstratierecht onder druk (2022) van Amnesty International[1], Demonstratierecht in de knel (2023) van Investico en de Groene Amsterdammer[2], het rapport van de Civicus Monitor (2024) waarin de Nederlandse publieke ruimte niet langer als ‘open’ maar als ‘narrowed’ wordt beoordeeld[3] en het rapport van het College van de Rechten van de Mens van afgelopen maandag.[4] Met de “veelplegers”-rechtszaak sluit het OM zich aan bij deze repressieve trend, een ontwikkeling waarvan gehoopt mag worden dat de rechter er niet in meegaat.

Bronnen
[1] https://www.amnesty.nl/content/uploads/2022/11/AMN_22_33_demonstratierecht-onder-druk.pdf
[2] https://www.platform-investico.nl/onderzoeken/onderzoek-demonstratierecht-in-de-knel
[3] https://monitor.civicus.org/press_release/2024/netherlands/
[4] https://www.mensenrechten.nl/actueel/nieuws/2025/09/08/maatschappelijk-middenveld-in-nederland-staat-onder-druk