Deze inputs worden van over de hele wereld aangesleept. Gevolg: de landbouw is verantwoordelijk voor 25-35% van de totale  uitstoot van broeikasgassen. Hoe zit dat precies?

Kunstmest

Kunstmest is als cocaïne voor de bodem; het geeft een korte boost, maar put de bodem uit. Een uitgeputte bodem zonder micro-organismen is niet meer in staat gewassen te voeden en water vast te houden.  Dit terwijl perioden van extreme droogte gaan toenemen. Bovendien wordt kunstmest geproduceerd uit fossiele brandstoffen. Over destructieve verslavingen gesproken. 

Pesticiden en herbiciden

Monoculturen en het gebruik van pesticiden- en herbiciden (landbouwgif) in de industriële landbouw hebben het verlies van biodiversiteit tot gevolg. Mede daarom is er onvoldoende bescherming tegen plagen, en is er steeds meer landbouwgif nodig om gewassen te beschermen, met nog meer biodiversiteitsverlies tot gevolg. En een dode bodem kan geen grote hoeveelheden CO2 meer opnemen. Een dodelijke vicieuze cirkel, dus.

Jaarlijks sterven 200.000 (veelal) boeren door landbouwgif. Ook verhoogt het gebruik van landbouwgif het risico op kanker, verontreinigt het ons drinkwater en waarschuwen neurologen voor de relatie tussen landbouwgif en neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson.

Maar zonder landbouwgif kunnen we de wereld toch niet voeden?! De Verenigde Naties noemen dit een misleidende en gevaarlijke mythe . Ook de Europese Commissie stelde kort geleden dat het sterk terugdringen van landbouwgif de voedselzekerheid niet in gevaar brengt.

Krachtvoer

Krachtvoer, input bij intensieve veehouderij, wordt voornamelijk gemaakt van soja. De intensieve veehouderij (en dus sojateelt) is samen met de palmolieindustrie verantwoordelijk voor 70% van de totale wereldwijde ontbossing. Palmolie is DE koloniale grondstof van bedrijven als Unilever en wordt verwerkt in producten als shampoos, koekjes, wasmiddelen en chocola.

De massale ontbossing jaagt niet alleen de klimaat- en ecologische crisis verder aan, maar betekent tevens de verwoesting van het leefgebied van de inheemse bevolking. De inheemse bevolking vormt slechts 5% van de wereldbevolking maar beschermt 80% van de resterende biodiversiteit. 

Overtollig kunstmest en krachtvoer stromen af in de oceanen waardoor er dead zones ontstaan. Deze term is niet overdreven; alle levensvormen sterven af. Een dode oceaan is, net als een dode bodem,niet meer in staat CO2 op te nemen, maar stoot juist broeikasgassen uit.

Intensieve veehouderij

Meer dan 92 miljard dieren leven in gevangenschap. Tweederde daarvan ‘leeft’ in de veefabrieken van de intensieve veehouderij met een immense hoeveelheid dierenleed tot gevolg. Dieren worden vaak gehouden in krappe fabriekshallen, op betonnen vloeren of roosters of zelfs in kooien, en worden tijdens hun korte levens zonder daglicht vetgemest en behandeld als productiemachines in plaats van als levende wezens. De intensieve veehouderij is ook nog eens goed voor wel 19% van de totale wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. 

Inmiddels bestaat de helft van Nederland uit eentonig ‘grasfalt’ en snijmaïs velden, benodigd voor voedsel voor koeien en als stront velden voor…. stront dus. In de Nederlandse slachtindustrie worden jaarlijks zo’n 600 miljoen dieren afgemaakt.

Van de Nederlandse stikstofuitstoot wordt 60% veroorzaakt door de landbouw waarvan het overgrote deel door de intensieve veehouderij. Stikstof verwoest de biodiversiteit, zo zijn we in de afgelopen 100 jaar al 85% van onze biodiversiteit kwijtgeraakt. Dit allemaal terwijl 85% van het vlees en 65% van de zuivel in Nederland geproduceerd bestemd is voor de export. 

Mythes

Het is een hardnekkige mythe dat de moderne, industriële landbouw in Nederland efficiënt zou zijn, er gaat namelijk veel meer energie in dan dat we eruit halen. Sinds 1950 is de input per hectare is met 600% gestegen en de opbrengst met slechts 12% toegenomen. Voor elke hectare Nederlandse landbouwgrond is 2 hectare elders in de wereld nodig.

Maar we hebben de intensieve veehouderij toch nodig om de wereld te voeden? Dit is onzin: Van alle landbouwgrond wereldwijd is 83% in gebruik door de veehouderij, om 37% van onze eiwitten te produceren, totaal niet efficiënt dus. Een plantaardig dieet reduceert 50% van de broeikasgassen die door ons voedselsysteem worden uitgestoten, 76% van het landgebruik en 19% van het watergebruik . Alle klimaatrapporten wijzen al decennialang op de noodzaak om vlees- en zuivelconsumptie drastisch te verminderen om de aarde leefbaar te houden. 

Maar de Amazone wordt toch ook platgebrand voor jouw hippe soja cappuccino?! Ook dat is een mythe. Slechts 6,9% van alle soja komt ten goede aan op producten als sojamelk, tofu en tempeh. Sojamelk komt voornamelijk uit Europa, en soms uit Canada. 

Maar de intensieve veehouderij is toch goed voor de Nederlandse economie? Het tegendeel is waar: De intensieve veehouderij  veroorzaakt 9 mld schade per jaar en brengt maar 3 mld op. Veehouders in de EU zijn gemiddeld voor maar liefst 50% afhankelijk van directe subsidies, de fossiele subsidies voor kunstmestgiganten als Yara nog niet eens meegenomen.

Maar het belang van de boer, dat staat toch voorop? Dat zou zeker moeten! Alleen gaat In het huidige systeem 70% van de omzet in de intensieve veehouderij naar leveranciers van genoemde input producten. Biologische boeren verdienen veel beter dan gangbare boeren. Zij hebben die overbodige kosten niet! 

Een toekomst perspectief: Agro-ecologie

Het industriële landbouwsysteem is dus verwoestend, oneerlijk en onnodig. Vijftig jaar geleden veegde de club van Rome, en recent nog de VN (2017), deze vorm van plunder landbouw compleet van tafel. Het enige toekomstbestendige landbouwsysteem volgens zowel de wetenschap (en iedereen met gezond boerenverstand) is circulaire agro-ecologische landbouw.

Agro-ecologische landbouw is exact het tegenovergestelde van industriële landbouw en dus circulair, ecologisch, kleinschalig, diervriendelijk, gezond en sociaal. Het principe is eenvoudig: Respect voor al het leven en dus in harmonie met natuurlijke processen. En omdat al het leven afhankelijk is van de bodem staat een gezond bodemleven centraal. Zonder onnodige input, eerlijke prijzen en kortere ketens tussen de boer en de consument komt het grootste deel van de omzet bij de boer terecht.

Van alle boeren wereldwijd werkt 84% kleinschalig en agro-ecologisch. Deze boeren voeden 33% van de wereldbevolking op slechts 12% van alle landbouwgrond, super efficiënt dus. Boeren aangesloten bij het Via Campesina-netwerk bewijzen dit al tientallen jaren! 

Follow The Money

Ook Nederland besloot jaren geleden al dat we de landbouw moeten transformeren naar circulaire landbouw. Maar wie houdt deze transitie zo krampachtig tegen? Helaas is het bij het beantwoorden van deze vraag eigenlijk altijd een kwestie van Follow The Money

Bedrijven als Syngenta, Bayer, Unilever en Nestlé zijn bekende namen. Maar het viertal bedrijven dat controle heeft over de handel in vrijwel alle voedselgrondstoffen in de wereld kent bijna niemand. 

De wereld domineren

De handelaren verdienen hun geld tegenwoordig steeds meer op de financiële markten. In deze alternatieve realiteit is het uitbreken van oorlog of het mislukken van oogst niet een drama maar een kans om te speculeren. Deze ‘big four’ hebben ongeveer  70% van de wereldwijde graanhandel in handen. Dat zij geen interesse hebben om honger uit te bannen bleek recent.  Vijf procent van het graan uit de graandeal kwam terecht op de plek waar het meest honger wordt geleden, namelijk in de hoorn van Afrika. Wat werd gepresenteerd als voedselhulp bleek al snel vooral een veevoerdeal. Het resultaat was 40 miljoen extra mensen in hongersnood en voedselprijzen wereldwijd door het dak.  Ook grijpen deze bedrijven de oorlog in Oekraïne aan om te lobbyen tegen het verminderen van landbouwgif. 

Desinformatie en manipulatie

Niet alleen Big-oil, maar ook Big-Agro lijkt gebruik te maken van het “Tobacco industry playbook”. Deze strategie, ontwikkeld door de tabaksindustrie, helpt je een verwoestend product te kunnen blijven verkopen met behulp van de volgende technieken: het creëren van angst, onzekerheid, twijfel, het achterhouden van informatie en lobbyen tegen regulering. Zo is Monsanto, inmiddels onderdeel van Bayer, er in de afgelopen 20 jaar met succes in geslaagd om Glyfosaat te kunnen blijven verkopen, gebruikmakend van desinformatie en manipulatie.

The worst company

Multinationals in de industriële voedselketen verdienen hun geld dankzij grote hoeveelheden ofwel bulk. Voedselzekerheid betekent voor hen vooral leveringszekerheid aan grote afnemers zoals Tyson Foods, een van de grootste vleesproducenten van de wereld en hofleverancier van KFC en McDonald’s. Het bedrijf belichaamt alles wat er mis in de industriele landbouw: massale ontbossing, biodiversiteitsverlies door landbouwgifen en kunstmest, dierenmishandeling en het schenden van mensenrechten van personeel. Het bedrijf wordt dan ook terecht  “the worst company of America” genoemd. Toch kunnen dit soort bedrijven eenvoudig aan kapitaal komen. Onze eigen Rabobank leende Tyson Foods in totaal  2,7 miljard dollar uit.

Om deze plunder strategie te beschermen lobbyt de bank al 30 jaar tegen verduurzaming. Zo lobbyde de bank sinds de mestcrisis eind jaren ‘90 tot aan het klimaatakkoord in 2019 voor peperdure innovaties en tegen krimp van de veestapel.

De verwoestende investeringen

Eind jaren ‘80, in navolging van de wetenschap en NGO’s, waren overheid en politiek overtuigd van de absolute noodzaak tot de verduurzaming van de landbouw en het inkrimpen van de veestapel, en ook bij Rabobank was dit besef doorgedrongen. Maar in plaats van planeet, boer en samenleving voorop te stellen, zette de bank een paar tandjes bij en legde zich toe  op alles wat de industriële landbouw zo verwoestend maakt: Intensivering, kunstmest, landbouwgif, krachtvoer, palmolie en megastallen. En zo vertienvoudigde Rabobank bijna haar investeringen in de industriële landbouw tot 105 miljard euro. 

Rabobank groeide uit tot een van de grootste investeerders in de verwoesting van de Amazone. Greenpeace liet onderzoeken hoe: Sinds 2000 investeerde Rabobank bijna 10 miljard dollar in ontbossing van de Amazone voor een winst van 717 miljoen euro. De maatschappelijke kosten van de klimaat-, milieu- en gezondheidsschade van de investeringen zijn minstens 66 miljard euro. 

Van de vele miljarden van Rabobank in kunstmest en landbouwgif staat tot op de dag van vandaag nog steeds 2,2 miljard euro uit. Ook deinsde Rabobank niet terug voor het financieren van  illegale houtkap ten behoeve van palmolieplantages. De bank werd meermaals beschuldigd van illegale landroof in bijvoorbeeld Roemenië en Peru. 

De financieel architect van de stikstof crisis

Omdat Rabobank 85% van de Nederlandse landbouw financiert, is Rabobank de financiële architect van de stikstofcrisis. De bank spoorde boeren aan grote leningen af te sluiten en hun bedrijf te intensiveren. Deze schaalvergroting diende vooral de belangen van Rabobank, want de meeste boeren gingen er niet op vooruit. Het resultaat: Een verdubbeling van megastallen en een halvering van de boerenstand. De overgebleven boeren hebben torenhoge schulden en een deel van hen werkt onder het minimumloon. Wie wilde overschakelen op duurzame landbouw werd steevast de deur gewezen. 

Brutaal

Toen de leningen aan de intensieve varkenshouderij in gevaar kwamen, schreef de bank in 2015 brutaal zelf de subsidievoorwaarden van een saneringsregeling, en mocht de belastingbetaler 500 miljoen ophoesten. De bank vond het een goed idee dat 40% van de subsidie direct op de rekening van Rabo werd bijgeschreven, en presenteerde de subsidie daarnaast als stikstofmaatregel; Piekbelasters dichtbij kwetsbare natuurgebieden zouden worden uitgekocht. Maar in de subsidievoorwaarden speelde de afstand tot een natuurgebied geen rol. De natuur en dieren zijn nog steeds de klos, en Rabo is de lachende derde.

Groene praatjes

Groene praatjes heeft Rabobank genoeg! Zo committeert de bank zich in 2014 aan de afspraak om in 2020 volledig “ontbossing vrij” te zijn. Sindsdien investeerde de bank voor nog eens 5,6 miljard euro in de vleesindustrie. De Rabobank aarzelde niet om ondanks deze destructie van inheems leefgebied een schaamteloze reclamevideo te latene maken met daarin een inheemse man tegen de achtergrond van een gekapt regenwoud.

En dan, in 2021, zegt Rabobank sorry;  “met de kennis van nu hadden we anders gehandeld”. De kennis van nu? De feiten zijn al 30 jaar onveranderd.  In datzelfde jaar investeert Rabo doodleuk een extra 900 miljoen in Sojaplantages en 500 miljoen in kunstmest en landbouwgif. Ook weet de bank dan inmiddels dat piekbelasters rondom kwetsbare natuur zullen worden uitgekocht. En toch leent Rabobank eind 2021, zonder blikken of blozen, en zonder het woord stikstof in de mond te nemen een pluimveebedrijf met 150.000 kippen per stal nog eens 30 miljoen. Deze megastal beheerder is inmiddels uitgekocht, en de lening bij Rabo ingelost, met het geld van de belastingbetaler.

Hiermee zegt Rabobank eigenlijk; voor ons is er geen plek in de toekomst van de landbouw. En daar zijn we het volledig mee eens!

Rabobank is aansprakelijk 

Al decennialang is de neoliberale politiek nauwelijks bereid geweest in te grijpen in de markt. Hiermee heeft het haar ‘duty of care’ compleet verwaarloosd. Maar op de momenten dat die politieke wil er wel was, verzette Rabobank zich daar keer op keer tegen. Daarmee heeft Rabobank zichzelf eigenlijk aansprakelijk gesteld voor de verwoesting die het heeft aangericht.

Herstelbetalingen

De kosten die gemaakt moeten worden om tot een agro-ecologische landbouw te komen zijn geen investeringsbehoefte, het zijn herstelbetalingen voor de aangerichte schade. Een meerderheid van de Tweede Kamer denkt hier overigens net zo over. Want Rabobank, nu je eigen vleesbubbel is gebarsten, gaat de maatschappij niet opdraaien voor de kosten.  

De eerste termijn

Rabobank maakte in de eerste 6 maanden van dit jaar maar liefst 2,5 miljard euro winst. Een uitstekend moment  om een schuld te gaan inlossen! De eerste termijn van 3,1 miljard euro betreft het aandeel van Rabobank in de schade die de intensieve veehouderij in Nederland heeft veroorzaakt. 

Dus Rabobank, nogmaals: STOP VERWOESTEN EN START VERGOEDEN!