Een burgerberaad bestaat (meestal) uit 150 tot 200 inwoners van een gemeente, provincie of land, die samen een dwarsdoorsnede vormen van de bevolking. Om die dwarsdoorsnede te krijgen, worden deelnemers geloot – mensen kunnen zichzelf dus niet opgeven. De deelnemers aan het beraad hebben de opdracht om samen een antwoord te formuleren op een open vraag, bijvoorbeeld: ‘Welke maatregelen moet Nederland nemen rond de klimaat- en milieucrisis?’.
Heel belangrijk is dat een burgerberaad georganiseerd wordt, door een onafhankelijke, autonome partij (het liefst non-profit) en dat het hele proces zo transparant mogelijk verloopt.
Een burgerberaad kan op veel verschillende manieren uitgevoerd worden. Wij hebben in onze Burgerberaadgids een voorstel gedaan voor de vorm die naar onze mening het meest doeltreffend en rechtvaardig zou zijn.

Om de aarde leefbaar te houden en economische schade als gevolg van klimaatverandering te beperken, zijn snel grote veranderingen nodig in onze samenleving. De afgelopen decennia hebben duidelijk gemaakt dat besluitvorming hierover heel moeilijk is. Het politieke stelsel is te gevoelig voor lobby en politici zijn te bang voor electorale afstraffing. Het huidige klimaat- en milieubeleid is ontoereikend en ontziet de grootste vervuilers ten nadele van vele mensen nu, en nog meer in de volgende generaties. Een groep gelote burgers, die representatief is voor de Nederlandse samenleving en geïnformeerd door experts, kan vrij van lobby en partijpolitiek beleid vormgeven dat eerlijk en toereikend is en gedragen wordt door de samenleving.

Heel goed. Dat klopt inderdaad. In 2006 was er het Burgerforum Kiesstelsel. De Staatscommissie Parlementair Stelsel (2019) onder leiding van  Johan Remkes is daar  uitvoerig en positief op ingegaan. Wij hebben echter de term Burgerberaad gekozen omdat we het ‘beraden’ duidelijk in de term wilden laten terugkomen en omdat de term ‘forum’ ook wat meer verwijst naar een plek dan een activiteit. Daarbij speelt nog dat de recente opkomst van de partij Forum voor Democratie deze term voor veel mensen in Nederland een geheel nieuwe associatie heeft gegeven. 

Er zijn natuurlijk ongelooflijk veel maatschappelijke onderwerpen die allemaal de tijd en investering van een burgerberaad verdienen. De klimaat- en ecologische crisis is echter het meest urgente probleem van onze tijd, een waarmee ieder land te kampen heeft en welke invloed heeft op alles om ons heen. Het is duidelijk gebleken dat het in de huidige politieke samenstelling niet lukt om tot de beslissingen te komen die nodig zijn om ons als land aan de doelstelling van het Parijs-akkoord te houden. Daarnaast is het nodig dat er per direct actie wordt ondernomen als we onze klimaatdoelen willen halen. Vandaar de focus van dit Burgerberaad Klimaat & Milieu.

Deze onderwerpen zijn met elkaar verbonden en moeten beide aangepakt worden om ons land (en de planeet) leefbaar te houden voor volgende generaties. Zowel de klimaatverandering als het massaal uitsterven van soorten zijn bedreigend en zetten ons op het spoor richting onze eigen uitsterving. Als we alleen naar het klimaat zouden kijken, dan is het onmogelijk om de planeet leefbaar te houden. Als de biodiversiteit namelijk nog verder afneemt, komt niet alleen binnen enkele decennia de voedselvoorziening van miljarden mensen in gevaar, maar is de opwarming van het klimaat ook niet meer tegen te houden. De gezondheid van natuurgebieden zoals regenwouden, koraalriffen, maar ook Nederlandse veengebieden dragen bij aan de stabiliteit van het klimaat. Een gezonde leefomgeving is een gezond klimaat, en vice versa. 

Ha, scherp! Op het eerste gezicht lijkt zo’n burgerberaad misschien niet meer nodig. Jammer genoeg is het niet zo simpel. Nederland heeft in 2015 inderdaad het Parijs-akkoord (hier vind je de overeenkomst) ondertekend, maar dit akkoord is niets meer dan een niet-bindende afspraak tussen landen om de nodige maatregelen te treffen om totale mondiale opwarming onder de 2,0°C te houden (streefwaarde 1,5°C). Hoe landen dit verwezenlijken is hun eigen verantwoordelijkheid. Het Nederlandse klimaatakkoord past op papier netjes binnen de kaders van Parijs, maar de uitvoering en plannen voldoen er nog allerminst aan. Net als veel andere landen is ook Nederland helemaal niet op de goede weg om Parijs te halen. Op dit moment is de opwarming al 1,2°C, en als we op de huidige toer doorgaan stevenen we af op een opwarming van 4°C in het jaar 2100. Een scherper klimaatbeleid is dus hard nodig, en wel snel! 

Welke maatregelen moet Nederland nemen rond klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit?

Wij willen deze vraag vanwege het open en integrale karakter ervan. Het burgerberaad kan zelf besluiten deze vraag op te knippen, of verder te concretiseren. Belangrijk is dat het probleem (klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit) centraal staat en dat hier voorstellen uit kunnen komen op strategisch, tactisch en operationeel niveau en dat er niet in één silo wordt gedacht (bijvoorbeeld alleen energie-armoede) maar integraal, alles hangt immers met elkaar samen. Zo krijgt het burgerberaad een serieuze en zinvolle opdracht!

Aha, goed punt! Laten we niet vergeten dat politici ook gewoon inwoners van Nederland zijn. Het verschil is alleen dat politici wel een heel specifieke groep burgers is. En dat is nu juist het voordeel van een gelote groep burgers voor het burgerberaad: mits goed uitgevoerd, is het burgerberaad representatief voor de Nederlandse samenleving. Het is de bedoeling dat iedere Nederlander zich in één of meer van de burgerberaadsleden kan herkennen. De huidige Tweede Kamer bestaat daarentegen bijvoorbeeld voor maar 31% uit vrouwen en voor 17% uit juristen, terwijl laatstgenoemde slechts 0,83% van de bevolking uitmaken. Ook zijn de Kamerleden bovengemiddeld hoogopgeleid. Naast het feit dat de Kamer geen eerlijke afspiegeling is van de bevolking, worden politici ook nog gehinderd door externe belangen. Ze zijn verbonden aan een bepaalde partij en handelen naar bijbehorende belangen en verkiezingsdruk, en ze hebben door hun lange geschiedenis in het parlement vaak lobby’s opgebouwd. Willekeurige burgers hebben dit over het algemeen natuurlijk niet. Alles tezamen betekent dit dat de groep burgers in een burgerberaad een eerlijkere afspiegeling vormt, minder blinde vlekken heeft (dan een homogene groep politici), makkelijker tot beslissingen kan komen en dat deze meer draagvlak zullen vinden onder de rest van de bevolking.

Wij als expertisegroep burgerberaad hebben niet als doel om het op te nemen tegen andere politieke partijen. Wij willen een aanvullend  politiek orgaan dat beleid over beladen onderwerpen vergemakkelijkt en partijlijnen overstijgt (inderdaad; het burgerberaad). Onze oproep is dus gericht op het politieke systeem, in plaats van specifieke partijen of politici. Wij denken dat partijen echt wel hun best doen om uitstoot te verminderen, maar vast zitten in opgelegd kortetermijndenken en/of bedrijfslobby’s. Natuurlijk hebben wij elk ook onze eigen politieke overtuigingen, maar die laten we opzettelijk niet in de weg staan van ons uiteindelijke doel. We baseren ons als organisatie op de feiten en hebben enkel vastgesteld dat het de politiek in de huidige samenstelling niet lukt om aan haar eigen beloftes waar te maken. En bovendien, zijn er niet al genoeg partijen?

We hebben in dit document beschreven hoe de verschillende bestuurslagen in Nederland werken, met name als je een lokaal burgerberaad zou willen starten.

Belangrijke vraag! Het is heel belangrijk goed te snappen vanuit welke wereld je politieke gesprekspartners komen. Of met andere woorden: welke narratieven ze gebruiken en wat daarachter zit. Speciaal voor de gemeenteraadsverkiezingen hebben we daarvoor een handzaam overzicht gemaakt. Ook voor andere situaties te gebruiken!

Goed nieuws: uit ervaring is inderdaad gebleken dat dit kan! In voorgaande burgerberaden (zie [link naar](onze pagina Voorbeelden van Burgerberaden) voor meer informatie) werd duidelijk dat de structuur van een burgerberaad afdoende is voor stevige basiskennis over de klimaatcrisis. Bedenk dat beleidsmakers zelf ook lang niet altijd experts zijn op ieder vlak waarover ze beleid maken. Daarom hebben ze ook adviseurs en experts tot hun beschikking. Precies hetzelfde gebeurt tijdens een burgerberaad: burgers doen meerdere weekenden intensief kennis op over het klimaatprobleem, waarna ze heel goed in staat blijken om tot realistische voorstellen voor de regering te komen. Het deliberatieve aspect van een burgerberaad zorgt er bovendien voor dat niet een enkele individuele burger een perfect totaaloverzicht nodig heeft, maar dat het beraad als geheel expertise opdoet.

Het burgerberaad is geen vervanging maar een hulpmiddel voor de bestaande democratie, en wordt in het leven geroepen als een versterking daarvan. Dat politici herkozen moeten worden en dat hun handelen daarop gebaseerd is,  vormt een belemmering voor het oplossen van langdurige, complexe problemen. In andere woorden: electorale belangen zorgen ervoor dat minder populaire maatregelen niet gekozen worden. 

Het grote risico is inderdaad dat ‘de politiek’ vanwege electorale belangen of door druk van lobbyisten toch niet doet wat het burgerberaad heeft voorgesteld. Daarom zijn een helder mandaat, een openbaar proces en journalistieke controle zo belangrijk. Openbaar betekent dat iedereen de argumentatie van het burgerberaad kan volgen en de afwegingen snapt. Een helder mandaat moet van te voren duidelijk maken dat het parlement de voorstellen overneemt als een van te voren bepaald percentage van het burgerberaad ermee heeft ingestemd. Meestal is dat rond een percentage van 60% instemming per voorstel. Als er vooraf zulke duidelijke afspraken zijn en als het voorstel van het beraad rechtvaardig en breed gedragen onder de bevolking is, kúnnen politici het simpelweg niet afzwakken.

Er zijn twee hoofdredenen waarom dit niet zo is. Ten eerste moet je zorgen dat er voldoende mensen in het burgerberaad zitten om een goed overzicht van perspectieven aan bod te laten komen. Een aantal van 150 blijkt hiervoor toereikend. De radicale meningen worden dan wel allemaal gehoord, maar krijgen niet de overhand. Ten tweede worden de burgerberaaddebatten voorgegeven als een deliberatief proces. Daarbij gaat het er niet om om anderen van jouw mening te overtuigen, maar om begrip te krijgen voor verschillende perspectieven en behoeften. Het proces begint daarom niet alleen met leren over het onderwerp zelf, maar ook met leren delibereren en kritisch kijken naar anderen en jezelf. Het blijkt dat door zo’n proces mensen automatisch sneller geneigd zijn naar anderen te luisteren, omdat er ook naar hen geluisterd wordt. 

Dit zal niet snel voorkomen, ten eerste omdat deelname natuurlijk vrijwillig is, en ten tweede omdat het onderwerp van het burgerberaad meestal al vroeg bekend is. Mensen zonder interesse voor bijvoorbeeld Schiphol zullen waarschijnlijk niet snel meedoen met een burgerberaad over de Nederlandse luchtvaart. Dit heeft ook een potentieel nadeel: er is een kans dat vooral mensen die direct betrokken zijn bij het onderwerp in het burgerberaad komen. Dit kan worden opgelost door hier zowel tijdens de aanmeldingsprocedure als de loting rekening mee te houden.

Dat is een terecht punt waar rekening mee moet worden gehouden in het proces. Het blijkt daarentegen wel dat aan een burgerberaad veel meer verschillende mensen meedoen dan aan klassieke inspraakprocessen: juist omdat ze persoonlijk uitgenodigd worden, nemen mensen deel die zich anders zelden met politiek of inspraak bemoeien. Alleen daarom al is een burgerberaad representatiever dan andere vormen van inspraak.
Daarnaast speelt het volgende feit ook een belangrijke rol: in de loop van het burgerberaadproces worden de deelnemers steeds minder representatief: ze krijgen steeds meer ervaring met het onderwerp, over de verschillende belangen en over hoe ze daarover in overleg moeten gaan. Dat is nu eenmaal niet te vermijden. Ze blijven wel representatief voor een heleboel andere factoren, zoals de belangen die ze vertegenwoordigen.

Dat zal ongetwijfeld zo zijn, en daar is op zich niets mis mee. Het representatieve karakter van het burgerberaad zorgt er voor dat er veel verschillende belangen aanwezig zijn. De belangen van grote, gevestigde maatschappelijke spelers zullen minder impact hebben. Gelote burgers zijn minder vatbaar voor lobby dan politici. Bovendien blijkt uit ervaring en onderzoek dat leden van een burgerberaad, eenmaal geconfronteerd met de belangen van zoveel anderen, het eigenbelang relativeren en meer oog krijgen voor het algemene belang. Cruciaal is dat de leden niet herkozen hoeven te worden en dus gemakkelijker op de lange termijn durven denken.  Ze hoeven het bovendien niet voortdurend met elkaar oneens te zijn voor het oog van de camera; ze kunnen naar elkaar luisteren en samenwerken!

Zeker niet! Natuurlijk zou het helemaal geen slecht idee zijn om ook op Europees niveau een burgerberaad te organiseren, aangezien de klimaat- en ecologische crisis een grensoverschrijdend probleem is dat een collectieve aanpak nodig heeft. Hier zijn alleen wel wat dingen op in te brengen: het is hard nodig om zo snel mogelijk in actie te komen tegen de klimaat- en ecologische crisis, en vanuit logistiek oogpunt is een Europees burgerberaad veel lastiger op te zetten. Denk bijvoorbeeld aan locatie, taal, politieke navolging etc. Daarnaast worden veel concrete beslissingen op nationaal niveau genomen in de manier waarop ieder land zijn eigen uitstootreductie voor elkaar krijgt.
Het gaat bovendien niet alleen om het tegengaan van klimaatverandering, maar ook om maatregelen ter aanpassing op de gevolgen ervan. Dus niet alleen: wat kan Nederland doen om klimaatverandering en de ecologische afbraak tegen te gaan? Maar ook: welke keuzes moeten er in Nederland gemaakt worden om met die veranderingen om te kunnen gaan?
Ten slotte zet het Burgerberaad Klimaat & Milieu via de Nederlandse overheid automatisch meer druk op de EU en VN. Maar zoals gezegd, ook een Europees of wereldwijd burgerberaad zou een verrijking zijn van het klimaatbeleid. Daarom komen er achter de schermen ook al initiatieven op om een Europees klimaatburgerberaad te organiseren, en zie deze website voor het mondiale initiatief.  

Dat is wat te stellig! De Convention Citoyenne pour le Climat was op verschillende vlakken baanbrekend. Het ontwerp van het deliberatieve proces, de financiële en publieke steun van President Emmanuel Macron, de 149 grondig uitgewerkte voorstellen van de 150 Franse burgers, en ga zo maar door. Maar inderdaad, de Convention vertoont ook fundamentele gebreken. Macron beweerde eerst de overgrote meerderheid van de voorstellen van de Convention ongewijzigd uit te voeren, maar een aantal maanden later blijft door actieve lobbying en politieke tegenwerking van die belofte niet veel overeind. De leden van de Convention vormden daarom een pressiegroep, ‘Les 150’. Zij hadden in december 2020 een onderhoud met de president na een petitie waarmee meer dan 400.000 Fransen hun verontwaardiging uitdrukten over de gang van zaken. We leren hiervan dat de rol van politici in dit proces zeer goed ingekaderd moet worden. En dat politici het idee, het proces en de uitkomsten moeten blijven verdedigen tegenover de totale bevolking. Met een breed publiek draagvlak voor een Burgerberaad staan ze veel sterker tegenover de macht van een heel kleine, maar machtige, minderheid met grote economische belangen.

Wij als groep gaan dit burgerberaad juist niet realiseren! Het is belangrijk dat de politiek zelf achter dit idee staat en het ook wijd verspreidt onder de bevolking. Daarom roepen we het  kabinet op om het Burgerberaad Klimaat & Milieu te realiseren. Gelukkig hoeven ze niet bij het begin te beginnen, want ze zijn niet de eerste die een burgerberaad organiseren! Ook al door eerdere Nederlandse kabinetten. Er zijn dan ook verschillende partijen met ervaring die allen hun steentje bij kunnen dragen in het op touw zetten van een burgerberaad. Zoals bijvoorbeeld Frankrijk al bewezen heeft dat het logistiek mogelijk is om een nationaal burgerberaad voor het klimaat te realiseren. Natuurlijk is het wel een opgave, maar met een toegewijd team en door de nodige lessen te trekken uit andere burgerberaden, is het Burgerberaad Klimaat & Milieu zeker snel realiseerbaar. 

Een gedegen nationaal burgerberaad zal moeten worden gefinancierd uit de staatskas.

Alhoewel niet één op één te vergelijken, kostte het Franse nationale klimaatburgerberaad €5.431.223 (zie hun website, ook voor een meer gedetailleerde besteding van het budget). Voor het klimaat is nu zo’n 35 miljard euro gereserveerd. Een burgerberaad zorgt dat dat geld goed wordt besteed. En bedenk dat de subsidie voor fossiele energie in Nederland minimaal 6 miljard euro is. Dus 5,5 miljoen euro lijkt in eerste instantie misschien veel, maar het is  helemaal geen onrealistisch bedrag om te besteden aan de ontwikkeling van goed klimaatbeleid.

In een goed opgezet burgerberaad is aan alles gedacht! Natuurlijk is niet iedereen in de positie om zomaar meerdere weekenden te besteden aan debatteren. Dit kan zijn om financiële redenen, door (werk)afspraken of omdat er iemand voor de kinderen moet zorgen. Om een burgerberaad volledig inclusief te maken is het dus nodig om te compenseren voor deze obstakels. Dit komt neer op dagvergoedingen, transportvergoedingen, beschikbaarheid van accommodatie, burgerberaadverlof van het werk (inclusief vervanging indien nodig), kinderopvang en ouderenzorg.

Niemand is verplicht om deel te nemen. Ben je bij één van de willekeurig geselecteerde burgers maar zegt het je niets, heb je momenteel andere zorgen aan je hoofd of ben je tijdens de gevraagde periodes belet? Geen probleem. We pleiten er wel voor dat er alles aan gedaan wordt om het voor iederéén praktisch haalbaar te maken om deel te nemen: een billijke dagvergoeding, kinderopvang of andere bijstand voor naasten, transportvergoeding, goede begeleiding, et cetera. Ben je overigens wel zeker dat je deze unieke kans zou willen laten liggen? Deelnemers aan het Franse Convention Citoyenne pour le Climat hadden er zeker geen spijt van!

Een lotingsproces neemt ongeveer zes weken in beslag. Eerst wordt een grote database van inwoners van Nederland genomen (via bijv. het CBS). Een aantal mensen wordt willekeurig uit de database geselecteerd en telefonisch en per brief uitgenodigd. De uitnodiging legt de taak van het burgerberaad uit en geeft informatie over data, locatie, accommodatie, honorarium en beschikbare ondersteuning voor reizen en zorgverantwoordelijkheden. Uit de groep van mensen die ingaan op de uitnodiging wordt vervolgens opnieuw geloot. Daarbij wordt rekening gehouden met demografische criteria zoals gender, leeftijd, opleidingsniveau, socio-professionele categorieën, geografische spreiding, type woongebied, etc. Dat noemen we stratificeren: zorgen dat er een representatie van de hele bevolking in het burgerberaad zit. Iedereen in Nederland moet zich kunnen herkennen in een of meer deelnemers. Als in het begin deelnemers afvallen, dan worden op dezelfde manier vervangers ingeloot.

Niet als deelnemer van het burgerberaad. Je kan natuurlijk wel op allerlei andere manieren je stem laten horen. En in Frankrijk heeft het burgerberaad ook opiniepeilingen laten doen om hun eigen ideeën te toetsen. Ook zijn daar voorstellen gedaan om met een referendum meer draagvlak voor enkele voorstellen te krijgen. Dat is ook iets waar het parlement toe kan beslissen als er geen voldoende meerderheid voor een bepaald voorstel is.

Onderzoek van de OECD naar burgerberaden laat zien dat deze tot betere voorstellen komen (beter uitvoerbaar, eerlijker/rechtvaardiger, voor de langere termijn, met meer draagvlak, met meer bekendheid) dan de huidige politiek, en dat ze hier ook een kortere doorlooptijd voor nodig hebben. Dat laatste zal je misschien verbazen, maar bedenk dat we na het Parijs-akkoord uit 2015 nog steeds geen adequaat klimaatbeleid hebben in Nederland. We polderen zodat niemand ergens tegen is en besluiten uiteindelijk iets wat niemand pijn doet. Gezien de ernst van de klimaat- en ecologische crisis verwachten wij dat een burgerberaad wel ingrijpende voorstellen zal doen die ons dwingen ons gedrag aan te passen (en gelukkiger en gezonder te worden!).

Het is verleidelijk om je bij een burgerberaad meteen beelden van ellenlange debatten in de Tweede Kamer voor de geest te halen. Toch blijkt dit niet de realiteit te zijn! Tijdens voorgaande burgerberaden is gebleken dat veel van de meningsverschillen onder de bevolking automatisch verdwijnen zodra ze met achtergrondinformatie van experts open met elkaar in gesprek gaan. Een van de redenen hiervoor is dat de gemiddelde burger niet sterk gelieerd is aan een politieke partij en daardoor vaak minder vasthoudt aan de bestaande visie. Daarnaast is het wegnemen van desinformatie een grote factor die ervoor zorgt dat burgerberaaddebatten vaak vruchtbaar verlopen.

Dat is een kwestie van goede moderatie. In ons voorstel staat dan ook dat dit gegarandeerd moet worden, door bijvoorbeeld het aanstellen van onafhankelijke gespreksbegeleiders, zodat elke deelnemer aan het burgerberaad een gelijke stem heeft tijdens de debatten. Leren delibereren is een van de eerste zaken die zal worden opgepakt.

Absoluut. Natuurlijk zijn de klimaat- en ecologische crisis mondiale problemen en is er ook veel beleid nodig op EU- en VN-niveau. Het gaat echter niet alleen om het tegengaan van de klimaatverandering, maar ook om maatregelen ter aanpassing op de klimaatverandering. Dus niet alleen: wat kan Nederland zelf doen om klimaatverandering en de ecologische afbraak tegen te gaan? Maar ook: welke keuzes moeten er in Nederland gemaakt worden om met die verandering om te kunnen gaan? Daarnaast zal het Burgerberaad Klimaat & Milieu via de Nederlandse overheid automatisch meer druk uitvoeren op de EU en VN. Het blijkt uit voorbeelden uit het VK, Ierland en Frankrijk dat een nationaal burgerberaad over het klimaat de bewustwording over de klimaatcrisis onder de algemene bevolking sterk laat stijgen. Daarnaast kunnen we ook niet op elkaar gaan zitten wachten. De tijd dringt, overal zou het alle hens aan dek moeten zijn. Bovendien is de impact van ons land, ondanks zijn kleine omvang, niet gering: Nederland heeft een van de grootste ecologische voetafdrukken ter wereld.

Scherpe vraag. Inderdaad, als politici alleen iets te verliezen hebben bij dit idee, dan is het politiek onhaalbaar en sterft het een stille dood. Gelukkig tonen voorbeelden (zoals het Ierse Burgerparlement rond abortus) aan dat deze vorm van burgerparticipatie politici wat betreft dat onderwerp juist sterker in hun schoenen laat staan. Het leidt tot betere voorstellen binnen een kortere tijd met meer draagvlak. Het stelt politici in staat om tot beter klimaat- en milieubeleid te komen. Heel wat onder hen zijn bovendien zelf ontevreden over de verlammende politieke realiteit waar ze deel van uitmaken.

Goede vraag. Een permanent burgerberaad heeft natuurlijk uiteindelijk meer invloed. Wij vinden dan ook dat een eenmalig burgerberaad niet alleen verantwoordelijk is voor de voorstellen, maar daarna ook toezicht blijft houden op de uitvoering. In die zin loopt de invloed van het burgerberaad langer door. Waarom dan geen permanent burgerberaad? Hier zitten meerdere complexiteiten aan, waaronder ethische bezwaren tegen een vaste groep gelote burgers met inspraak, steeds minder representativiteit in de loop van de tijd, opbouw van lobby’s en logistieke problemen. Wij zien daarom om te beginnen graag één Burgerberaad Klimaat & Milieu met volledige legitimiteit wat betreft dit onderwerp. Het is overigens wel goed om onderscheid te maken tussen een serie los van elkaar staande burgerberaden over diverse onderwerpen (waar het Burgerberaad Klimaat & Milieu er een van is), en een permanent burgerberaad zoals in OstBelgien (dat overigens tot taak heeft om zo’n serie te initiëren). Herhaaldelijke burgerberaden met steeds weer nieuwe deelnemers en onderwerpen worden bij succes hopelijk wel een permanent deel van de democratie. Vanwege de urgentie van de klimaat- en ecologische crisis is er simpelweg geen tijd te verliezen en kiezen we daarom eerst voor het Burgerberaad Klimaat & Milieu, maar dit hoeft wat ons betreft zeker niet het laatste burgerberaad te zijn. Het zal hoe dan ook een leerzaam project zijn, dat in de toekomst kan helpen bij de keuze voor eventuele toekomstige burgerberaden.

Wij zijn een divers gezelschap burgers die zich zorgen maken over het klimaat en die een deel van hun vrije tijd besteden aan het uitdenken en propageren van het burgerberaad als versterking van de democratie. We hebben elkaar gevonden via Extinction Rebellion, welke wereldwijd als één van haar drie eisen wil dat burgers bepalen wat er op het gebied van klimaat moet gebeuren. De laatste 30-40 jaar hebben we gezien dat ‘de politiek’ dat niet kan. De politiek heeft hulp nodig, en dat biedt een burgerberaad.

In oktober 2020 stemde een onwaarschijnlijke grote combinatie van politieke partijen in met een motie van Agnes Mulder (CDA) over het gebruik van burgerpanels bij klimaat- en energiebeleid. Van SP tot VVD en van SGP tot Partij voor de Dieren steunden partijen haar verzoek om te onderzoeken of inwoners niet veel eerder in besluitvormingsprocessen betrokken moeten worden, zeker als het gaat om grote maatschappelijke vraagstukken. Alleen PVV, FvD, en een los lid stemden tegen (127 voor, 23 tegen). In november 2020 liet minister Wiebes in een Kamerbrief weten dat een onafhankelijke studiegroep onderzoek gaat doen naar de mogelijkheden van burgerpanels en dat dit onderzoek meegenomen kan worden bij de tweede kamerverkiezingen van maart 2021. Dit onderzoek onder leiding van Alex Brenninkmeijer is inmiddels afgerond en er is een nieuw onderzoek aangevraagd (het blijft Den Haag…).
Ook goed om te weten: het klimaatburgerberaad staat, met varianten in de benaming, in de programma’s van CDA, D66, GL, PvdD, Volt en Bij1.

Dit past hier prima in. Bedenk dat er al eerder een burgerberaad geweest is (onder de naam burgerforum) in 2006 over het kiesstelsel. Dus het kan. En het primaat om te besluiten blijft bij de volksvertegenwoordiging. Alleen het parlement, de provinciale staten of de gemeenteraad kan iets besluiten voor de bevolking, dat blijft zo. Eventueel kan een voorstel van het burgerberaad door een van die groepen worden voorgelegd aan de bevolking via een referendum. Belangrijk is dat het mandaat van het burgerberaad wel heel duidelijk maakt wanneer de voorstellen worden overgenomen.

Het is noodzakelijk dat een groep van onafhankelijke mensen toezicht houdt op het proces van het burgerberaad. Ze zien toe of de principes van het burgerberaad (zie het Position Paper) wel goed worden nageleefd, of het proces goed verloopt (onafhankelijkheid en juistheid van de begeleiding), of er voldoende middelen zijn en of de voorstellen de juiste inhoud hebben (juridisch op orde, haalbaar, met voldoende instemming van de burgerberaadleden).

Neen. Het is van het grootste belang om de leden van het burgerberaad op een pluralistische manier te informeren. Het expertpanel bestaat uit deskundigen, belanghebbenden en rechthebbenden (vertegenwoordigers van degenen wier belangen en/of rechten worden bedreigd of positief kunnen worden beïnvloed door mogelijke maatregelen). We zullen aanraden om om heel verschillende, soms onderling tegenstrijdige stemmen aan het woord te laten. De experts zijn niet louter wetenschappers, ook ervaringsdeskundigen. Naast de milieuwetenschapper komt ook de boer aan het woord die al de gevolgen van de klimaatcrisis voelt. Tijdens de Franse Convention Citoyenne pour le Climat spraken klimaatwetenschappers, ecologen, juridische experts, journalisten, activisten, architecten, vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, de bouw-, landbouw- , energie-, transport- en mobiliteitssector, van ministeries, vakbonden, de ambtenarij, NGO’s, denktanks, et cetera. Naast voorgedragen experts, kunnen de leden van het burgerberaad zelf ook nog andere experts, belanghebbenden en rechthebbenden uitnodigen.

Hoewel de burgers achter dit voorstel elk hun eigen ideologische voorkeuren hebben, nemen wij hier geen standpunten in over concrete beleidskwesties. Wij pleiten enkel voor de waarde van een burgerberaad, en roepen de politiek op om de wetenschappelijke consensus rond de klimaat- en ecologische crisis serieus te nemen en beleid uit te voeren dat de planetaire grenzen respecteert. Op dit ogenblik zondigt onze regering tegen het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (het EVRM), zie het Urgenda-arrest.
We zien grote kansen in het verbinden van democratische innovatie en klimaat- en milieubeleid. Maar concrete beleidsvoorstellen komen uit het burgerberaad, niet van ons.

Niemand. De ruim 20 leden van de Expertisegroep Burgerberaad en de leden van de Tech-cirkel van Extinction Rebellion NL hebben er vrijwillig hun energie en vrije tijd in gestopt.

Ook al lijkt het misschien alsof we het burgerberaad als ideale regeringsvorm zien, natuurlijk kleven hier ook nadelen aan. Een burgerberaad is enkel bedoeld als een aanvulling op de huidige regeringsvorm. De expertise en ervaringen van politici in een representatieve democratie (onze huidige regeringsvorm) is iets wat tijd kost om op te bouwen en is daarom ook zeer waardevol om te behouden. Wel denken wij dat burgerberaden ook in de toekomst voor veel uiteenlopende maatschappelijke vraagstukken een uitkomst kunnen bieden, vooral die waar de representatieve democratie op vastloopt.

Een referendum lijkt natuurlijk de ultieme vorm van burgerinspraak: iedereen heeft evenveel inbreng op elk onderwerp. Toch hebben terugkerende referenda ook nadelen. Het grote probleem van referenda is echter dat ze een complex onderwerp reduceren tot een ja/nee-vraag. Dit werkt polariserend en doet geen recht aan de complexiteit van een maatschappelijk vraagstuk. Bovendien wordt men bij referenda vaak zeer selectief geïnformeerd, en dat wel over een mening, terwijl een burgerberaad als doel heeft om een geïnformeerd publiek debat te realiseren. De gemiddelde inwoner van Nederland heeft weinig kennis op het gebied van mogelijk klimaatbeleid, dus de toegang tot kennis hierover zoals in een burgerberaad heeft is essentieel.

De bedoeling van de burgerberaadgroep is dat iedere inwoner van Nederland zich kan herkennen in één van de deelnemers. Iemand van jouw geslacht, geloofsovertuiging, levensvisie, opleidingscategorie enz wordt ongetwijfeld vertegenwoordigd in het burgerberaad. Daarnaast hebben de deelnemers automatisch al een streepje voor op politici: ze beginnen bij nul. Ze hebben geen expertise op het gebied van beleid maken of debatten voeren, waardoor het een stuk makkelijker is om de sessies te volgen en je in de deelnemers te kunnen verplaatsen.

Dit kan gebeuren maar zal geen grote gevolgen hebben door de transparantie van het proces, het aangeleerde vermogen om kritisch te luisteren en goed te overleggen, en door de rol van de toezichtscommissie.

Nou, het zal je verbazen! Een groep van 100-200 deelnemers blijkt de gouden middenweg te zijn tussen een groep die te groot is om iedereen ruimte van spreken te geven, en een die niet representatief is. Uit voorgaande burgerberaden blijkt bovendien dat 100 mensen al genoeg zou moeten zijn om iedere inwoner zich te kunnen laten identificeren met een van de deelnemers. Het aantal van 150, waar wij naar streven, zou hier dus ruim boven moeten zitten.

Lobby onder politici is één van onze voornaamste argumenten voor het instellen van een burgerberaad. Dus inderdaad, wat als de deelnemers van het burgerberaad ook benaderd zullen worden en hun keuzes gaan baseren op andermans belangen? Gelukkig is dit erg onwaarschijnlijk. Ten eerste  zullen contactgegevens van de deelnemers privé moeten worden gehouden, wat het benaderen lastiger maakt. Daarnaast voorkomt het tijdelijke karakter van een burgerberaad grotendeels dat lobby’s kunnen worden opgebouwd. Er is natuurlijk ook een kans dat er mensen tussen zitten die vanaf het begin al externe- of bedrijfsbelangen hebben, maar omdat burgers geloot worden is deze kans klein en zullen die belangen gelijk verspreid zijn.

• Je kunt heel veel doen:
  • Praat hierover met zoveel mogelijk mensen en verwijs ze naar deze website
  • Woon een lezing bij en organiseer zelf een lezing (mail ons op burgerberaad@extinctionrebellion.nl als je tips of het nodige materiaal niet op deze website hebt kunnen vinden)
  • Word actief bij een politieke partij en ga van binnenuit voor de verandering
  • Zet je in jouw gemeente in voor een lokaal burgerberaad. Elk bewijs dat burgerberaden werken komt goed van pas. Kijk op [link naar](deze pagina) voor tips!
  • Stuur parlementariërs een mailtje met een oproep voor het Burgerberaad Klimaat & Milieu

Goed dat je ‘t vraagt! We hebben met een brede coalitie van partijen een manifest opgesteld en zijn nu bezig met een petitie om te zorgen voor een goed en tijdig burgerberaad klimaat en milieu. Teken die petitie en zet het door naar vrienden en bekenden!

Daarnaast zijn we bezig in verschillende gemeenten en bij waterschappen om lokale burgerberaden van de grond te krijgen. Daar is ook een hele toolkit voor beschikbaar.  Als je interesse hebt, zie dit startdocument met ook een verwijzing naar een stappenplan. Stuur voor meer info een mail naar: burgerberaad@extinctionrebellion.nl

CDA, D66, GroenLinks, Partij voor de Dieren, Bij1 en Volt hebben dit heel concreet in hun verkiezingsprogramma’s staan. We zijn nu bezig om te zorgen dat onze minister van klimaat ook echt een burgerberaad klimaat en milieu gaat organiseren.

Zeker, graag! Wij zijn het kenniscentrum voor het burgerberaad in Nederland en zetten allerlei instrumenten in om te zorgen voor een goed burgerberaad. Sluit je aan bij Extinction Rebellion en word lid van van een van onze cirkels rondom het burgerberaad. We hebben veel plannen en zoeken meer mensen. Er is voor iedereen plek!

Stuur ons een mailtje op burgerberaad@extinctionrebellion.nl of sluit aan bij een van onze webinars!

We kunnen altijd hulp gebruiken en hebben ook regelmatig onderzoeksvragen. Stuur dan een mailtje naar burgerberaad@extinctionrebellion.nl en we helpen je zo mogelijk verder.